Geen karretje om te spannen

Natuurlijk heb ik belangstelling voor de ontwikkelingen hiervan. Maar dat betekend niet, dat ik de kar ga trekken, integendeel, dat doen anderen. Ik kan hooguit mededelen, wat ik gezien heb en wat het Publiek daar mee doet weet ik niet. Ik ben geen diplomaat en ga niet in  hun schoenen staan. Ook niet als ze in mijn huis gluren of in mijn pc, dat wordt dan een herhaling van wat al eens is gebeurd. Mijn vader liet het adviseren van de regering aan mijn moeder over, maar met bitter weinig resultaat. Hij had gelijk, toen hij zei dat hij zich geen raad wist met Engelsen. Dat was geen onwil, maar een eerlijke reactie. De Duitsers hadden ook iets anders voor hem betekend en nogal veel. Ze begrepen elkaar veel beter. Al moet het wel een bittere, wrange relatie geworden zijn in de loop van de jaren.

Voorlopig geen mening

Over de rol van de verzetsbeweging heb ik voorlopig  geen mening. Alles wat er over werd en wordt verteld, staat voor mij ter discussie. Dat komt omdat Nederland zich na de oorlog teveel als een vazalstaat van Engeland begon te gedragen. Ongetwijfeld zijn daar allerlei begrijpelijke  en logisch klinkende verklaringen voor, die ik dan even twijfelachtig vind. Wat er militair en door de regeringen is besloten, krijgen we dat ooit te horen?

Volgens mij komt Engeland de oorlog niet meer uit. Ze presteren het zelfs om het meest verdraagzame land van Europa, Zweden met duikboten te bedreigen. Dat is nog niet eens zo lang geleden. Wat er nu gebeurt hoeft geen verklaring te zijn, voor wat er zeventig jaar geleden gebeurde, maar het zet voor mij alles op zijn kop. De Engelsen zijn prima, als ze zich eens met de ontwikkelingen in hun eigen land bezig gingen houden. En ons met rust laten. Ik vraag me zelfs af  of er niet beter nog  een vredesgedrags verklaring met ze getekend kan worden.  Engeland is doodgewoon zijn eigen bedreiging aan het vormen en dat is niet het continent, waar ze verschrikkelijk op hangen en leunen. Al hun stoere gedrag is uitsluitend in hun eigen nadeel. En begon dat niet in wereldoorlog twee? Het mocht dan begrijpelijk zijn, dat ze in de tweede wereldoorlog verzetsgroepen hielpen vormen aan de rand van de Atlantische kust, maar deze bleven na de tweede wereldoorlog bestaan en      tegen hun eigen regeringen opgezet. Daarmee vallen ze door de mand. Dat is wat de Nederlandse regering over zich heen kreeg, tot ze er zelf een eind aan maakten. Het is langzamerhand typerend. Engeland blijft teveel in de oorlog zittten en maakt geen gebruik van civiele mogelijkheden als ze eens werkelijk ergens last van hebben. Ook die straatjongeren waar hetzelfde deel van het continent, aan de rand van de Atlantische kust, mee belaagd worden, vertonen dit gedrag. Omdat ik in Amsterdam woon en werk heb ik het gezien. Je hoeft zo'n knul maar een andere pet op te zetten en je ziet een soldaat, die staat te plunderen. Het is beter om deze groepen te weigeren naar het continent te gaan. Er moet iets drastisch veranderd worden daar aan de overkant van het Kanaal. Vredesgedrag is niet een heimelijke vorm van het voortzetten van een oorlog. Aan de andere kant willen ze graag advies en dat kan ook, maar ze krijgen het niet, als ze eerst iedereen die ze zou kunnen adviseren de keel dicht knijpen.

Onbekend verleden

Wat mijn vader deed in de oorlog, daar praatte hij weinig over. Hij was ondergedoken bij een familielid in het midden van ZuidHolland.  In Leimuiden. Hier woonde hij op een eiland in het Brasemmermeer. Verbouwde er vermoedelijk groenten en voorzag het hele dorp van wortelen en uien. Ik kende hem langzamerhand. Oorlog of niet, hongersnood werd er waarschijnlijk niet geleden als hij in de buurt was. Deze mensen waardeerde hij zijn hele verdere leven. Hij vertelde over zijn broer Paul, die door de Duitsers gegrepen was,  ontsnapte in de buurt van Zevenaar en vervolgens het hele eind naar Haarlem weer naar huis liep. Mijn vader was tijdens een razia van de Duitsers in Haarlem bij een vrouw naar binnen gegaan en had vanuit een van de kamers de soldaten zien lopen, waarop hij prompt de internationale begon te zingen, vertelde hij mij eens, bijna verontschuldigend. Over dat verhaal moet ik nog steeds nadenken.  Maar ook niets  leuks over de tijd voor de oorlog, zoals over zijn zusters, zijn knappe zusters. Hij mopperde altijd op ze, ten onrechte vond ik. Zij waren allerliefst en niet alleen knap. Ze hielden van kinderen en lachten altijd gelukkig als ze de schare kinderen van mijn vader binnen zagen komen. Ze waren blij voor hem. Hij ook voor hen? Hij mopperde altijd op zijn moeder. Maar hoe kon dat kloppen met de liefdevolle foto's van deze vrouw? En matrone midden in haar grote gezin van kinderen met zwart haar. Prachtige foto's waren dat: moeder pontificaal in het midden tussen een vierkante opstelling van alle zonen inmiddels voorzien van zwarte snorren en dochters met lang haar. Schitterend wat een omlijsting.  Het heeft meer iets van een zeer verliefde grootvader, die zijn vrouw graag in het middelpunt zag. Hun huwelijk was slecht, vond mijn vader. Hij woonde in een klein huisje,vertelde hij in Haarlem. Maar toen ik de huizen eens ging bekijken, vond ik kasten van huizen. Waarvan ik nog niet een stukje zou kunnen betalen. In de buurt van de grote kerk. Grootvader Hoogendorp had een goede smaak. Hij hield van huizen en van een mooie oude stad. Zijn vrouw had gezorgd dat haar kinderen boeken konden lezen en ze lazen samen deze boeken. Ze speelden op het orgeltje, dat traditiegetrouw in huis stond. In mijn ogen was alles anders, dan mijn vader het vertelde. Mijn grootmoeder was een vriendelijke vrouw, die haar eigen kerk uitkoos met de mogelijkheid zo individueel te geloven als ze wilde, waarna ze op een Haarlems hofje ging wonen. Volgens mijn vader werd ze lid van deze kerk om in een hofje te kunnen wonen. Dat was dan een goede reden, vond ik.  Ik kon weinig waardering opbrengen voor zijn eeuwige gekanker op zijn familie. En waarom hij nooit meer met zijn oudste zuster omging, snapte ik ook niet. Het was nog vreemder dat degene die het meest op zijn familieleden leek, het meest geliefd was bij hem. Uiteindelijk gooide hij alle foto's weg, alle herinneringen die nog in mijn hoofd bestaan. Wilde hij niet herinnerd worden aan een gelukkiger tijd? Want daar leek het wel erg veel op.

Begrip?

Zulke mensen zijn doorzichtig. Er mag niets veranderen, want dan worden hun vaste patronen aangetast. Liever ellende en rotzooi, dan het eigen gedrag eens aan te pakken. Ik moest blijkbaar ook voor de nodige veiligheid zorgen, maar dat deed ik niet. Wat had ik ermee te maken? Mijn vader deed dat, die moest als een nieuwe vader des vaderlands iedereen geborgenheid bezorgen. Het resultaat was een land vol gillende politici. Allemaal kinderen van hem. De discussies die wij hadden, laat ik het maar netjes houden, en er verder niet te veel over schrijven. Tijdens die heftige gesprekken gooide ik er alles uit en hij zweeg en keek met stekende blikken. Mijn moeder suste en kalmeerde, maar het hielp niet meer. Hoe vaak heb ik hem niet verteld, dat ik hem belachelijk vond, politici belachelijk waren en het land nog beter bestuurd kon worden door de boerenvrouwen uit de buurt, die van kinderen hielden en wisten hoe er mee om te gaan. Ze mochten dan dominant zijn, ze hadden hun hart op de juiste plek en hun verstand ook. Dan was er tenminste iets terecht gekomen van dit land. Dat laatste heb ik overigens zelf tegengesproken, maar het geldt wel voor een hele generatie intelligente kinderen. De resultaten heb ik maar al te vaak om me heen gezien. Natuurlijk was ik niet de enige, uiteraard niet.

In het begin schrok ik van de ruimte die mijn vader in de kunstenaarswereld ingenomen had. Weer zoiets, moest hij zich nu overal mee bemoeien?  Het werden uiteindelijk de ingredienten van het beste concert ooit gegeven. Krijsende politici inplaats van violen en harmonische klanken van de echte instrumenten. Voor elk wat wils, de combinatie werkte uitstekend. Zelden heb ik zulke goede en uitstekende muziek horen maken. Kunstenaars gaan anders om met hun wereld dan de meeste mensen denken.  Ze denken niet in de zin van, zou dat wel goed zijn voor onze ministerpresident?  Nee, het is uitstekend, het klinkt beter dan ooit. De geluiden zouden inderdaad aanstekelijk werken. Iedereen deed tenslotte mee.

Alice in Wonderland

Niemand vertelde mij ooit dat mijn ouders vroeger in het verzet waren geweest, wat voor rol ze hadden gespeeld. Over oorlogspanningen, over eerste en tweede generatie verschijnselen. Iedereen zweeg en mocht zwijgen en vervolgens elkaar er het leven zuur mee maken. Het was zo oneerlijk, zo bekrompen vond ik. Dus vertelde ik aan iedereen die het wilde horen dat ik in therapie was. Het moest duidelijk zijn, dat het verleden geen plaats had in mijn leven en het resultaat was tenslotte, dat het in mijn voordeel werkte. Ik werd een ontspannen en vrolijk mens. De sombere families liet ik achter mij. Heel vaak kreeg ik het argument, dat  je zelf je problemen blijkbaar niet  kunt oplossen, als je in therapie gaat. Hierop vroeg ik dan aan degene die dat zei, wat hij deed als hij kiespijn had? Zijn eigen kiezen trekken? Of naar de tandarts gaan? Dan kreeg ik geen antwoord. Ik geloofde zulke mensen helemaal niet. Ik wist intussen dat het moeilijk is dergelijke spanningen te traceren, maar ik had het snel in de gaten. Er was meer aan de hand geweest in dat gezin. Dat vastklampen aan elkaar was ook niet goed. Wie zelfstandig wilde zijn, hoefde niet voortdurend andere familieleden te gebruiken, spanningen in stand te houden en kritiekloos het slechte communcatieve gedrag van mijn ouders over te nemen,daar bedankte ik ook voor. Als ik iemand leuk vond, zou ik dat niet via een band te laten horen. Dat kon ik zelf wel zeggen. Met alle  gevolgen van dien.

Oorlogspanning

Oorlogspanning speelde een grote rol in het gezin. Iedereen had er last van, mijn vader het meest, die leefde zo ongeveer in zichzelf gekeerd. Mijn moeder had het enigszins. Eenmaal volwassen had ik er ook last van, al had ik geen idee wat het was. Mijn besluit was snel genomen, er was er maar een die het te vertellen had en dat was ikzelf. Het koste moeite om een geschikte therapeut te vinden. Groepstherapie was niks voor mij, ik zag er de zin niet van. Ik kwam om iets op te lossen, niet om er nog meer problemen bij  te krijgen. Na een paar jaar verdween de spanning, het voelde alsof er een elektrische lading verdween. Wat er voor terug kwam was een flinke depressie, maar dat gaf al aan dat er het nodige was veranderd. Hierna zou ik nooit meer last hebben van deze emotionele bindingen. Het leven werd luchtig en plezierig.

Wat mijn vader betreft, ik werd altijd wanhopig van zijn gedrag en liet hem tenslotte links liggen. Hij leek me vaak niet eens te zien. Als kind vond ik dat heel raar. Belachelijk zelfs.

Bizarre reactie

Het lied was misschien erg lief, maar tegelijkertijd bizar. Kort daarvoor had een vriend van mij verteld aan mijn ouders dat ik in therapie ging bij een psychiater. Dat durfde ik zelf niet te vertellen. Achteraf vraag ik me af waarom ik dat eigenlijk nodig vond, maar ik was indertijd nog niet het huis uit. Mijn ouders mededelen  dat ik iets dergelijks deed, hoorde daarbij. De vriend vertelde later, dat mijn vader huizenhoog had staan schreeuwen. En mijn moeder had het laatste woord, als ik dat nodig vond dan moest ik het maar doen. Geen enkele vraag wat er dan aan de hand was. Het deed er blijkbaar niet toe. Daarop besloot ik het huis uit te gaan. Mijn vader gaf me een gitaar om het goed te maken, maar mijn moeder zat te huilen. Ik was een vreselijke egoist, zei ze en ze had het altijd voor mij op genomen als mijn vader dat zei. Dat zei hij heel vaak. Ze was het nooit met hem eens geweest, maar nu was ze het met hem eens. De verhuizing was binnen een week geregeld, mijn ouders kwamen op bezoek en gaven mij de gitaar. Ik was blij dat ik van ze af was. En de gitaar stond in de hoek. Vrienden van mij hadden het met hem te doen, ze vonden hem  erg te beklagen. Voorlopig wilde ik echter niet meer aan hem herinnerd worden.

Respect?

Dankzij deze komische situatie leerden we elkaar kennen. Ik kan niet op dezelfde manier met mensen omgaan zoals mijn vader. Altijd, ten allen tijde klaarstaan voor mensen die je nodig zouden hebben? Daar geloof ik niet in. Bewijs je zulke mensen wel een dienst? Is het niet beter om maar eens ronduit te vertellen, dat men zichzelf uitstekend kan redden? Is het niet een blijk van juiste inschatting als iemand zijn eigen goede resultaten kan bereiken, zonder hulp? Is dat niet een geweldig compliment?  De resultaten zijn in ieder geval een stuk beter. Ik vond en vind dat hij de mensen om zich heen de verkeerde dingen leerde. Afstand doen van alles waar jezelf van houdt, laat een erg afhankelijke houding zien. Respect is beter. Maar het kostte heel veel moeite, om de mensen om me heen dat te leren.

Hij vertelde dat hij als jongen ging werken en zijn salaris afdroeg thuis. Zo hoorde dat. "Maar Paul deed het niet", zei hij beledigd. Paul was zijn oudere broer, daar was hij in zijn jeugd onaf-scheidelijk van geweest.  Had Paul misschien zijn ouders gedwongen om eens verder te kijken dan hun neuzen lang waren? Persoonlijk kon ik me beter inleven in Pauls standpunt. Hadden die ouders hem wel nodig? Hij studeerde ook en werd zanger. Dat was wel een man naar mijn hart. Totdat hij als volwassene in alle kuilen  voor volwassenen trapte, huwelijk, kinderen, een frusterende baan en tenslotte een vroege dood, omdat zijn organen het begaven. Zijn voorbeeld wilde ik niet volgen. Dat vertelde ik  aan mijn moeder, mijn vader was er toen niet bij. Zij protesteerde, natuurlijk. Maar ze accepteerde net als mijn vader mijn keuze en was er echt gelukkig mee. Het was heerlijk om te merken dat mijn ouders me accepteerden zoals ik was en ik mocht zijn die ik ben.

Dit lied zou een grote rol in mijn leven spelen en ik zou het  altijd opnieuw beluisteren,  als het me tegen zat of ik me eenzaam voelde. De kracht van de instrumenten speelde daarbij een even  grote rol. De doordringende geluiden van een trommel of een basgitaar kan wel eens de meeste invloed hebben. Ze geven mooie geluiden en doordringend. Bijna als de bellen of gongs die sjamaans gebruiken. Het dringt door alles heen en maakt dat ik me opgewekt begin te voelen.

Zenmeester

Tien jaar later begreep ik, waarom hij dat gedaan had. Hij stond achter mij en mijn kunstenaarswereld, er was liefde en begrip van zijn kant. Maar vanuit de politieke wereld werd alles gedaan om mijn relatie met de band te verstoren en uiteindelijk lukte dat. Mijn vader bleef altijd even konsekwent en de politici ook. Ik moest geisoleerd in de wereld staan, want ik was een gevaar. Mijn conclusie was hierop: prima, ze konden het krijgen zoals zij het wilden en dat kregen ze. Ik verhuisde naar Amsterdam en gedroeg me als een volleerde Zenmeester.  Ik deed niets, ik was er gewoon. Het effect was fantastisch. Mijn hele leven gilden, krijsten en huilden de politici en brachten zichzelf ongeluk.Mijn hele leven zongen de musici en hadden de beste successen.Waarom? Ik deed toch niets? Inderdaad dat klopt, maar de tegenpartij deed des te meer. Ze veroorzaakten hun eigen ondergang. Mijn kunstenaars-wereld zou nooit verdwijnen en ging onafgebroken verder  met een groep mensen die voortaan de gevoelens van mijn vader zouden vertolken. Ik hoor het nog. De doe,doe,doe, de da,da,da. Meer hadden politici niet te vertellen. Wie het zong en wie het zei hadden verschillende resultaten, afhankelijk van de wijze waarop ze met zichzelf omgingen.

Gehoorzame man

Mijn vader was een gehoorzame man. Dat past waarschijnlijk nog in een tijd waarin mannen huzaar konden worden. Hij was opgegroeid in een arbeidersgezin en had de ambachtsschool doorlopen. En daarna was hij blijkbaar gaan studeren, want in het leger werd hij onmiddellijk onderofficier. Dat kon alleen maar als hij zelf de nodige diploma's had gehaald. Hij studeerde altijd, zijn hele leven lang en haalde diploma na diploma. Zuchtend en kreunend. Zo studeerde hij. Erg leuk was het blijkbaar niet. Waarom koos hij het vak van zijn vader die aannemer was geweest? Omdat de man succesvol was? Erg succesvol of omdat het eenvoudigweg niet bij hem opkwam dat hij ook organist had kunnen worden en dan een heel wat prettiger leven zou leiden. Tradities en gewoontes vonden een gretige aftrek bij hem. Tot ik hem betrapte.

Het kwam volkomen onverwacht. In de stad waar ik woonde als tiener bevond zich een muziekgroep, die bekendheid kreeg door hun originele manier van muziek maken. Ik kocht fanatiek hun muziek. Een paar van deze musici kende ik persoonlijk, dat maakte het nog leuker. Op een van hun schijven stond een lied, dat ik heel bizar vond, waarvan ik me steeds afvroeg waar het over ging. Het lied ging over mij. Daar was ik van overtuigd, maar wie wist er nu dat ik juf was op een school en na afloop van mijn werk naar de supermarkt ging in de buurt van de school? Mijn vader. Die bouwde daar huizen. Het was letterlijk tegenover de klas waar ik werkte. Daar kon ik hem zien praten met de werkende mannen. Ik wist me geen raad met dit lied. En heb het tien jaar lang niet willen horen.  Uiteindelijk accepteerde ik,  dat er soms meerdere levens in een persoon huizen. Had die man nu werkelijk alles wat hij belangrijk vond verstopt, terwille van domme politici, domme vrouwen en iedereen in zijn omgeving waar hij zich aan aanpaste?  Tot  er niets meer van hem over was? Het was net zoiets als die vogelnestjes, hij wist ze allemaal te vinden. Maar hoe en wanneer of door wie kwam hij aan die kennis? Zijn mannenwereld was geheimzinnig.

Sprankelend landschap

De zondagen waren voor het gezin en we bezetten het middenstuk van de Veluwe. Eerst in bescheiden wandeltochtjes  naar de Wapenberg. Wel een toepasselijke naam achteraf gezien. Het gebied van de opgehoogde wallen uit de ijstijd, bossen en sprengen. Langs een kerk met een uitgestrekt terrein en kleine huisjes. Daar zaten of lagen indertijd mensen die hier probeerden te genezen van tuberculoze. Het bestond allemaal en was intressant voor kinderen. Vooral kleine huisjes,waar mensen gewikkeld in dekens zitten. Het was een glorieuze tijd, waarnaar ik altijd terug zou verlangen.  Het was de tijd van de luchten, de kleuren, eindeloze mistige verten, waarvan je vermoedde wat er achter lag en het uiteindelijk ook wist, maar toch altijd even geheimzinnig bleven. De grenzeloze tijd en ruimte,de overwinning en de onoverwinnelijkheid. Ja, zo voelde het. Het was een wereld, waarin het kleinste, de grootste ontroering betekende en een nooit ophoudend verlangen ernaar. Tot ik op een dag besloot weg te gaan uit Nederland en in Zweden opnieuw een land te zoeken met al deze trekken van de aardkost. Liefst in de buurt van sprengen met paden waar de braamstruiken de doorgang belemmeren en ieder klein vogelnestje een eeuwige schoonheid betekent, hoe kort het bestaan ervan ook is. Ja, en stinkende moerassen, beken waardoor ik kon waden, kuilen in de heide en enorme hoeveelheden bessen, blauwe vingers, rode lippen en zwarte voeten. Vuil mocht ik worden naar believen, hetgeen mij uitstekend beviel.  Ik was een ontzettend smerig en vies kind en daar genoot ik  van. De aarde was zacht en gaf mee. En zo niet, dan was ze nog zacht op de een op andere manier.

Afstandelijk

De verhouding met mijn vader is te omschrijven als afstandelijk. De man had andere keuzes in zijn leven,dan zijn gezin. Feitelijk was hij erg eerlijk toen hij ooit toegaf, dat het beter was geweest als hij nooit getrouwd was. Hoewel er momenten waren, waarin hij het tegenovergestelde liet zien. En hij gestes  maakte, waar ik mijn hele leven plezier van zou hebben en steun. Dat was als hij zich onder kunstenaars, met name musici,  bevond. Hij leek zichzelf op  te kunnen delen in verschillende persoonlijkheden. Maar een ideale vader was hij niet, eigenlijk geen vader, meer een vorm van aanwezigheid. "Jullie hebben niet zo veel aan mij gehad", zei hij eens lachend: "maar ik weet dat kinderen je alles later vergeven". En hij grinnikte erbij. Wij zwegen boos. Ja, veel keus hadden we niet, dat zou hij wel duidelijk laten weten. We wisten waar we aan toe waren met hem. Over macht hoefden we niets meer te weten, wat hem betreft. Over onmacht ook niet.


Hij wijdde zijn leven aan politici. Dat heeft tenslotte het beeld bepaald wat ik heb van deze mannen, een kinderachtige club huilebalken en zelfs nu kost het me moeite om er niet zo over te denken. Hij had aanvankelijk musicus willen worden en in elk opzicht veranderde zijn houding als hij met hen in kontakt kwam. Het resultaat is in ieder geval dat ik musici dan ook een stuk meer waardeer. Al is hun levenswijze minstens even bont en wild als dat van politici. Dat duurde voort totdat ik een aantal Duitsers leerde kennen. Zij kenden mijn vader en hoe, ze hadden zelfs hun kinderen naar hem vernoemd. Opnieuw werd ik geconfronteerd met mensen waar hij blijkbaar van hield en dat durfde te laten merken. De Duitsers konden tevreden zijn, zij waren minder angstaanjagend dan een paar jonge kinderen, indertijd. Althans in de ogen van de Nederlands politici.

Het werd de ervaring met deze Duitse mensen die mij tenslotte een milder oordeel over mijn vader gaf. Hier zaten mensen die gelukkig waren. Ze lachten en straalden. Hun reacties waren aanstekelijk. Er was iemand geweest met wie ze goed konden opschieten en die ze konden waarderen. Waar ze graag mee omgingen en die ze blijkbaar begrepen had. Zulke ervaringen waren er wel meer, zelfs in de oorlog. Al wil men daar liever niet aan. Ik weet dat er vriendschappen zijn ontstaan, tussen Nederlanders en Duitsers, juist door het gezamelijk beleven van die oorlog. Dat mocht nooit gezegd worden, maar het bestond. Mijn vermoeden is dan ook, dat de Duitsers, die hij kende  alles met muziek te maken hebben gehad, want daar kon mijn vader zijn gevoelens in kwijt.

Rust in het land

Na zijn huwelijk werd hem gevraagd om de rol van Hannie Schafts vader over te nemen. Althans als adviseur van de  regering.  Hij was toen in militaire dienst en werkte daar als huzaar. Deze functie bestaat niet meer, maar het heeft hem de tijd van zijn leven bezorgd. Hij hield van paarden en hield van alles wat daar mee te maken had. Nog zie ik de foto voor me, waarop hij met een paard aan de hand voor de stallen staat. De bekende stramme houding, toch is het paard  aan zijn hand de belangrijkste.  Misschien had hij daar beter kunnen blijven,  maar de mobilisatie was voorbij en iedereen  die geen beroepsmilitair was,  zocht een burgerfunctie. Het verbaasde of liever gezegd verbijsterde mij hoeveel verschil er was met de tijd dat hij militair was en de tijd daarna. De vredesonder-handelingen duurden wel even, want er viel nogal wat te regelen. Het was opvallend hoeveel rustiger de regering zich gedroeg, tijdens de mobilisatie. Er was toen contact en dat contact verdween of zette zich voort op een zeer bizarre manier, tussen alle onderhandelende partijen. Waardoor hopeloze conflicten ontstonden. Met de beslissing mijn beide broers de rol van mijn vader nog eens over te laten doen, bij het ministerie van Justitie daalde de rust weer neer. Opnieuw was ik verbaasd, wat een verschil  dat werd met een aantal jaren geleden! Geen vreemde snuiters meer, die me lastig vielen, geen intimidaties, geen vragen over het veranderen van de wereld, het brengen van de constitutionele monarchie in Engeland, het redden van iemands huwelijk enzovoort, enzovoort.  Er werd wel een zware wissel op ons getrokken, voor dit opgelost was.


Hoewel het een schijnbaar slechte tijd was, had mijn vader een gelukkige periode in zijn leven.  Hij woonde op de Veluwe in de bossen, ging 's morgens op de fiets naar zijn werk en in de avond weer terug. Naar zijn kleine gezin, waar inmiddels twee kinderen bij gekomen waren. Dit leven op het platteland was een ideaal van hem en het werk met paarden vond hij heerlijk. Overal in het land werden zomerhuisjes en landhuisjes bezet als woning. Ook het huis waar hij toen woonde werd als een luxe tweede huis beschouwd. Het enige wat aan de oorlog herinnerde waren de uitgestrekte heidevelden, daar had ooit bos gestaan, dat tijdens de oorlog  helemaal gekapt was. Nederland werd in een ogenblik weer opgebouwd. Ik kan me geen enkele puinhoop herinneren. Alles zag er altijd netjes uit, de huizen, de straten, bomen, pleinen.  Het moet wel in een gigantisch tempo weer opgebouwd zijn.  Ik kende alleen liefelijke landweggetjes, keurige akkers en goed onderhouden boerderijen. Traktoren en maaimachines, Combiners en een enkele auto, die zeer eenzaam over de stille wegen reed. Alsof er nooit iets gebeurt was in de wereld. Uilen in de bomen, en hagedissen in de heide,  alles maakte een welvarende indruk. Op mijn dertigste reisde ik eens door Munster op weg naar een luxe vakantiebestemming, daar lagen nog de  puinhopen van de oorlog. We keken er somber naar. Pas op dat moment drong het tot mij door wat er eigenlijk met Duitsland was gebeurt. En met Nederlands

Weinig meer.

Van alle herinneringen die ik ooit meegekregen heb aan  mijn vader,  bestaan de meesten in de gedachten van mensen die van hem hielden.  Niemand mocht hem nog zien of bedenken dat hij er geweest is. Hij die zoveel sporen naliet en zoveel moeite deed om alle sporen uit te wissen, creeerde in mijn omgeving een vacuum en een dagelijkse overlast van mensen die hem steeds weer oproepen. Slechts in de  herinneringen en in de reacties van die mensen, bij wie hij die  eens veroorzaakt heeft, bestaat hij verder. Die herinneringen worden levend gehouden en zijn dagelijks merkbaar, terwijl de man zelf het leven verliet zonder spijt. Het was hem te zwaar geweest, al had hij het plichtmatig volgehouden. Plichtsgevoel had hij teveel en ook het  leven zelf bestond daaruit.

Soms vind ik een foto in de krant die me opeens weer verbijsterd, een foto van voor de oorlog uit zijn militaire diensttijd. Staande naast, bijna voor een koninklijke hoogheid. Niet voor niets zo geposeerd, maar hij kijkt bescheiden bijna verlegen naar de grond. Alsof hij daar toen al naar verlangde. Alles liever dan dit. Maar hij maakt een ontspannen indruk, dat heb ik zelden gezien. Een gelukkig mens, die niet wist wat hem te wachten stond.  Dat wist niemand op dat moment. Slechts een foto herinner ik mij van hem dat hij zo gelukkig leek. Op zijn trouwdag. Eindelijk iemand die dit vreselijk leven met hem wilde delen. Ja,dat was een geluk voor hem.