Een stralende blauwe lucht.

Het was  heerlijk herfstweer en in de stralende blauwe  lucht vlogen enorme troepen ganzen. Hun  geroep klonk van een afstand als gezang, dat ging de hele dag door en daarbij voelde ik mij altijd vrolijk. De bomen waren geel en de grond lag bezaaid met gele bladeren. Dat pepte me op. Toch nam ik het besluit even afstand te nemen van dit onderwerp. Het riep niet alleen vragen op uit het verleden van mijn vader, maar ook over het mijne. Wat verwachtte men na de oorlog, dat er in Engeland nog een staatshoofd afgezet werd, door mij bijvoorbeeld? In verband met de constitutionele monarchie? Dat ik als het ware het voorbeeld van mijn vader zou volgen,  maar dan met de buren aan de andere kant van het land? Ik wil alle fantasten erop attent maken, dat mijn vader van het begin tot ver na het einde van de oorlog in dienst was van de  Nederlandse overheid. Bovendien is er geen coupe gepleegd of iets dergelijks. Nee, alles bleef bij het oude. Meestal geeft men hier in Nederland de voorkeur aan verkiezingen, dat is dan wel eerlijk spel.  Het enige wat overigens bleek, was dat de Nederlanders erg weerbaar waren en dat was niet de eerste of de laatste keer in de geschiedenis.

Langzamerhand werd ik helemaal gespannen van deze geschiedenis en ik moest werken. Bij het vele werk dat op mij wachtte,  kon ik voorlopig niet veel emoties erbij hebben. Er moest een ontspannen herfst opvolgen met veel succes in het werk en daarna kwam het vervolg wel. Al realiseerde ik me erg goed, dat er nu achter elkaar informatie binnen kon komen.

Schokkend

Deze  foto is zelfs nu nog schokkend. Het zegt wel iets over de strategie die er gevoerd werd. Nee, Nederland liet niet over zich heen lopen, voor de zoveelste keer in de geschiedenis liet Nederland niet over zich heen lopen. Maar de oorlog ging door, dat wel. In alle hevigheid.  Was mijn vader  bekend onder de Duitsers, erg bekend en blijkbaar geliefd? Uit alles wat op die foto te zien is, lijkt dat zo te zijn. Het is bijna alsof de Duitsers laten zien, dat ze ontzettend veel kritiek op het beleid hadden en een beter alternatief op dat moment nog een goede kans maakte. Maar hoe dat allemaal ontstaan is, weet ik niet. Was hij iemand als Frans Bauer, die populaire liedjes zong? Ik zal het helaas nooit weten.

Historie is om te huilen

Mijn onderzoek zou bestaan uit het bestuderen van foto's, dat wist ik al. Wie schetst mijn verbazing toen ik in het Zweedse tijdschrift voor geschiedenis  Clio een foto zag, die vermoedelijk het antwoord van de Duitsers was geweest op die eerste  geweldige foto met prins Bernhard. Ik huilde erom.  Moest ik echt deze foto's gaan bestuderen? Later hoorde ik vele malen van beroepshistorici, dat huilen er wel bijhoort.  Ook al is het nog zo lang geleden, degene die het bestudeerd komt als het ware te dicht bij.

Op de foto staan vier Duitse mannen, heel bekende mannen. Hitler rechts en de rest kende ik niet indertijd en wilde ik niet kennen. Achter Hitler staat een lachende voor zich uit starende man. Het moet iets verbeelden als: wij hebben al een leider. Maar zo'n indruk maakte het niet. Eerder alsof Hitler uitgelachen werd. Merkwaardig.

De foto staat op het boek van Laurence Rees: Nazismen. Ik besloot het in de oorspronkelijke  Engelse versie te kopen, want dan vond ik vermoedelijk meer verwijzingen naar andere boeken, die ik kon gebruiken.. De tekst zou ik overslaan, ik zocht foto's.

Optimale defensieve tactiek

Nederland is een klein landje met weinig mensen en middelen. Dat betekende eeuwenlang tussen allerlei strijdende partijen belaagd te worden, want zo gezellig was het niet in Europa. De Nederlanders ontwikkelden een optimale defensieve tactiek, waarbij de overwinning niet het belangrijkste was, hetgeen niet onverstandig blijkt te zijn. Hun prioriteit ligt bij de handel en zelfs hun militiaire handelen lijkt daardoor beïnvloed te zijn.  Overwinningen zijn niet zo leuk als ze lijken. Misschien met voetbalwedstrijden, maar niet met oorlogen. Een van de manieren om tussen alle gekissebis heen te manoevreren, was het aanstellen van een leider uit het  andere kamp. Dat mag belachelijk aandoen, maar de handel ging ongehinderd door en de welvaart ook.  Dat was een beproefd middel, hoewel de laatste oorlog alles overtrof en de resultaten maar matig waren. De oorlog is gestopt, mede omdat Duitsland zich vergreep aan Rusland en dat bleek de genadeslag. Maar dat neemt niet weg, dat plaatselijk in Nederland daar wel resultaten mee geboekt werden, zoals rond het Noordzeekanaal en in Friesland.

Wie het niet geloofd,  moet maar eens lezen wat er in de tijd van Napoleon gebeurde. Nederland had een Franse Koning en een Engelse admiraal op de vloot. Ok, de vloot moest zich overgeven aan de Engelsen, maar kon daarna ongehinderd naar huis gaan. Dit gedrag gericht op vrede, geeft veel betere resultaten in Europa, dan het gedrag gericht op oorlog. Al heette het " Dutch courage", tot nu toe. De Engelsen hebben dit stempel op de Nederlandse moed inmiddels teruggebracht tot een borrel die van Nederlandse afkomst was. Dat mag ook.

Diplomatie is ingewikkeld

Natuurlijk moest iedereen in dit land zich verdedigen, na de oorlog. Iedereen is op de een of andere manier bezig zich waar te maken: goed of fout te zijn. En iedereen is verdacht, niet waar?  Er zijn altijd mensen die voor de vrede kiezen en dat is zeer moeilijk te begrijpen. Zwart-wit denken is gemakkelijker.Mijn vader was altijd lid van de SDAP en later van de PVDA. Overtuigd van de vrede en niet meer gelovig. Dat laatste had hij dan in ieder geval verloren. De laatste troost gunde hij zichzelf niet eens. Al was hij christelijk opgevoed.

De SDAP hielp voor de oorlog jongeren te studeren, daar maakte hij ook gebruik van en met succes. Niet alles was beroerd aan deze partij. Niet alles was beroerd aan de regering. Soms viel het mee.In ieder geval zijn altijd alle bewijzen van onberispelijk gedrag bij mijn vader aanwezig geweest. Daar kon ik ongeveer blind op vertrouwen.

Op de foto

Tenslotte ontdekte ik mijn vader op diverse oorlogsfoto's. Altijd in de buurt van Prins Bernhard, uiteindelijk waren de foto's  bedoeld om diens leven vast te leggen en de entourage bleek helemaal  achteraf, belangrijk voor mij. Altijd dezelfde gelukkige glimlach. Inderdaad er bestaan inspirerende mensen, dat heb ik ook ontdekt. Maar ik pas wel op niet dezelfde prijs te betalen als mijn vader. Zij kunnen ook bestaan zonder mij. En zonder de prijs die ervoor gevraagd wordt. Het werd de aanleiding tot dit onderzoek, toen ik eens met een dergelijk inspirerende Duitse cheffin te maken kreeg. Het was sprankelend om er mee samen te werken, gaf meer dan het gemiddelde resultaat, gedurfd wat zij maakte en daarna kwam de overmijdelijke afgang. Nee, zo groot was de schade toen niet.

Maar terug naar de foto's. Hij werkte dus in de BS. De Binnenlandse Strijdkrachten die alle mannen uit het verzet probeerde te verenigen en tot Stoottroepen maakte. Ze vochten mee bij de bevrijdingd van Zuid- Nederland. Hoe het gelukt is om deze mannen bij elkaar te krijgen in die tijd, is onbegrijpelijk. Het lukte dus om een leger van ongeveer 45.000 mannen bij  elkaar te krijgen? Ik kan het haast niet geloven, dat moet wel een godswonder geweest zijn. Of een afspraak, dat deze mannen vrij doorgang kregen, want militairen als mijn vader waren gewilde prooien voor de Duitse soldaten. Tenzij het om een andere Duitse soldaat ging. Dan lieten ze hem met rust.

De kritiek die op Prins Bernhard gegeven is, deel ik niet. Wie tegen zo'n vreselijke vijand moet vechten, heeft weinig keus. In kneuterig Nederlands begrijpt men dat niet altijd. Ik kan me iets voorstellen bij het onderuit halen van zo'n, afschuwelijke tegenstander door hem op zijn eigen merites aan te pakken. Al lijkt dat oppervlakkig gezien een valse zet. We hebben meer Duitse prinsen hier gehad die het land een dienst bewezen.

Vele vragen.

Wat was de rol van Prins Bernhard in de oorlog? Hoe vaak heb ik mensen niet horen vertellen, dat hij wel degelijk contact onderhield met de Duitsers? Ja, en wanneer dan en hoe? Kankerende mensen die ik  in de trein ontmoette en mij uitgebreid vertelden, dat ze hem aangegeven hadden en daarna waren weggewerkt.  Het ene verhaal na het andere. Was dat onzin, gekletst, van horen zeggen? Ik geloofde die verhalen maar half, in de oorlog moest je geen contact met Duitsers hebben, want dan was je de vijand zelf? Of niet? Waarom kreeg die man na afloop zoveel medailles? Omdat hij gezellig op de koffie was geweest? Het klopte niet en bracht mij op het idee, dat zo'n contact nog wel andere functies had, dan gezellig leuteren.  Prins Bernhard  bracht de Duitsers tot overgave.Daar is een foto van. Op dat moment zitten zij erbij alsof ze dat accepteren. Ze wisten het al en waren voorbereid, zo lijkt het. Geen bezwaar, we zijn het met elkaar eens. Het lijkt een formaliteit. Vergelijk dat eens met het schilderij van de vrede van Munster, daarbij vergeleken was de vrede met de Duitsers een kwestie van papieren.

Geen eenvoudige opgave

Het  zou geen eenvoudige opgave zijn, om iets over deze man te weten te komen, want om veiligheidsredenen blijft alles verborgen. Daar kan ik wel begrip voor opbrengen. Er leven kinderen en kleinkinderen die niet lastig gevallen willen worden. Maar ik deed een poging. Bij een bezoek aan het Centrum van Oorlogsdocumentatie was niets te vinden. Netjes, keurig, maar helaas is het bij bepaalde groepen wel bekend wie er een rol gespeeld heeft in die vijf vreselijke jaren en wie niet. Dat is het vervelende. Hoe kennen de blije Duitsers en de droevige Engelsen hem? En waarom reageerden de laatsten zo heftig?  Ik weet het niet, waar is hij geweest toen hij als tiener in Duitsland werkte en later daar met tevredenheid over vertelde? Dat was voor de oorlog. Hij sprak goed Duits, met enig dialect, maar dat hoorde zo. Duitsland had mensen nodig, was hij alleen gegaan of met de onafscheidelijke Paul? Vermoedelijk. Ik wist niet waar ik moest beginnen. Misschien zouden de Oranjes er meer van weten, maar hoe kreeg ik die te spreken? Ik zag ze alleen in roddelbladen in de supermarkt en ook zij hadden hun geheimhoudings-verplichting. Maar van een ding was ik vrij zeker, mijn vader had waarschijnlijk een onderhandelingsrol gespeeld. Nee, daar was niets benijdenswaardig aan, het was nooit goed. Nooit, nooit, nooit. Het enige wat goed geweest zou zijn, was geen oorlog en dat bereikte hij ook niet.