Kerst, kerst stralende kerst

http://www.julsanger.net/songs/listensong.php?songid=9




Maar ik had wel een professioneel publiek, dat zeer geinspireerd was. 

Zwakke plekken

Het mag allemaal zo leuk klinken wat ik hiervoor vertelde, maar het riep even zo zeer kritiek op.  Mijn vader kon dus goed onderhandelen met lastige staatshoofden en dat had resultaat, maar helaas niet voor hemzelf en zijn omgeving. Hij was bepaald niet egoïstisch, maar toch gaven zijn bemoeienissen uiteindelijk veel ergernis bij zijn kinderen.  Geen van de kinderen had nog zin in dat “alles voor het vaderland”, met  eindeloos gezeur en ellende als gevolg. Ieder van ons loste dit op de eigen manier op. Ik weigerde ronduit om voor zulke bovengeplaatste types te werken. Voor niets gaat de zon op en de maan ook, dus dat is voldoende, dat kregen mensen van mij te horen.  Wij bemoeiden ons niet met ze, het was niet lucratief genoeg en accepteerden dat zelfs niet van elkaar. Mijn vader heeft zolang ik hem meemaakte op dit egoïsme lopen mopperen, zonder resultaat. Hij kwam uit een andere tijd, hij had naar onze mening beter net als zijn vader een bedrijf kunnen beginnen en kerken of huizen restaureren, dan werd er ook tegen zijn werk opgekeken, letterlijk. De tijd van de huzaren was voorbij en de tijd van de Kozakken ook, zeiden wij en we appelleerden hierbij aan een ander vrouwelijk staatshoofd in Rusland, die er van die koninklijke standpunten  op na hield. Mijn vader was communist natuurlijk in de oorlog en daarom vonden wij zijn gedrag ook onbegrijpelijk. Al die staatslieden schenen dat wel erg goed te weten,want  een blijk van waardering kwam er nooit. Nee, vrijheid van meningsuiting wordt slecht beloond.

Wat betreft het gratis concert in het Hyde Park, daar is later genoeg aan verdiend. Het was maar goed dat Mick Jagger alleen zíjn bijdrage aan  "het koningschap"op zich nam, want ik heb dat tot nu toe geweigerd en zal dat ook blijven doen.  Ik vind er niks aan, stomvervelend.  En die jurk was dat een idee van de koningin?  Afgedragen en wel?   Ik heb haar vaker in zo'n gewaad gezien en vond het helaas niet erg op zijn plaats.  Ik heb het Engelse koningshuis laten weten, het niet met hun bemoeiienissen  met mijn familie eens te zijn. Uiteindelijk  gedragen kunstenaars zich anders dan koningskinderen. Zo niet, dan is elf miljoen Engelse ponden per jaar wel leuk om mee te beginnen. Goed dit was ik natuurlijk helemaal niet van plan, maar de zon en de maan enzovoort.  Mijn zuster en zwager werden de volgende dag, terug van het concert,  op straat beroofd in Rotterdam. Ook dat ben ik niet vergeten. Bepaalde associaties zijn altijd blijven hangen over dat concert.  Hier is mijn gratis bijdrage aan dat concert.  Al mag de opbrengst wat mij betreft naar een organisatie gaan, die zich bezig houdt met de bevordering van de constitutionele monarchie in Engeland. En de commissie mag Jan of desnoods John genoemd worden.  De koningin is gewaarschuwd geweest door hem, ik ken hem:  als ze zijn dochter inschakelde op wat voor manier dan ook, dan zou ze daar wel eens erge spijt van kunnen krijgen.   Ze luisterde natuurlijk niet, ze nam natuurlijk geen risico's en nam daarmee alle risico's..  En hij kreeg zoals altijd gelijk. Hoewel het concert in het park een en al harmonie en gezelligheid was, duurde dat precies een middag en daarna waren we helaas weer terug bij af.  Uiteindelijk heb ik alles zelf nog eens dubbel en dwars recht moeten zetten.  Veel te recht, maar dat  bleek tenminste afdoende te werken.  Mijn vader en ik dachten vaak hetzelfde, de ideeen die we hadden waren opvallend vaak gelijk. Daarom ga ik daar vanuit.. Dus: " mijn dochter inschakelen voor de monarchie in  Engeland, is net zo iets als Mick Jagger vragen koning te worden in Engeland.

Nogal bizar om deze gedachte in levende lijve voor je te zien.

Dansen op het congres, en dan....

Wie wil er nu terug naar de negentiende eeuw? Congres na congres, die goed waren voor huwelijken, handel en nog later films en toneelstukken. Maar verder? Geen land in Europa hield zich ooit aan een vredesafspraak. Integendeel, de volgende oorlog was altijd erger en revoluties gingen gewoon door. Hoeveel afspraken er ook gemaakt werden.  Het was onzinnig, misschien goed voor het nodige belangrijkheidsvcrtoon. Maar zelfs dat bleek niet op te gaan. Heel wat koningen haalden bakzeil. goede staatslieden werden afgezet. Neen, het was de eeuw van de bespottelijkheid. Niemand was eigenlijk serieus te nemen. Darwin, die wel. Maar dat was dan ook geen politicus.

Er is bovendien een andere kant aan al deze oorlogen en revoluties. Europa put zichzelf uit. Europa kan alleen Europa aan en een afzonderlijk land kan dat niet. Denk maar aan Frankrijk en Engeland. We hebben het goed, dat is zo. Maar niet zonder elkaar. Dat blijkt een wrange waarheid. We zullen met elkaar verder moeten en dan wel bedenken, dat iedereen de schuld heeft. Of het nu van oorlog of vrede is.

De rol van de Nederlanders.

 Het had nog een reden, waarom er een Nederlander naar voren kwam. Zoals ik als zei, was het gedrag van de Nederlanders defensief en dat tot in de uiterste mogelijkheden. Van de  Nederlanders kun je niet winnen, dat was de zucht van menig vorst merkwaardig genoeg. Ze bouwden huizen, steden, boten en legers en mochten overal tussendoor laveren in het Oosten en Noorden van Europa  gedurende vele eeuwen.. Hoeveel steden zijn zij niet begonnen te bouwen, hoeveel welvaart, fabrieken en scheepvaart inclusief de bijgehorende handel hebben ze tot stand gebracht.? Het zou van een Nederlander meer geaccepteerd worden, dan van een Duitser als het goed ging en gaat met Duitsland en Nederland heeft daar belang bij. Erg veel belang. De verstandhouding moet optimaal zijn. Dat is misschien moeilijk uit te leggen aan een Engelsman.  Of wat het is om zoveel welvaart te krijgen.  Of wat het werkelijke belang daarbij is. Vertel me wie uw vrienden zijn, of ik vertel u wie uw vrienden zijn. Als je dat laatste toepast is het wel duidelijk. Soms kun je beter vrienden zijn, soms kun je beter niet teveel winnen, soms. Nederlanders kunnen vreselijke mensen zijn, daarom. De vrede wordt eerlijk verdeeld, de welvaart nog meer. Ik vertel u wie uw vrienden zijn en waarom.

Geen overlast meer

Mensen die in het verzet hebben gezeten, zijn vaak erg gecompliceerd. Ze hebben een hekel aan alles wat met regeringen te maken heeft. Blijkbaar maakt het niet uit welke regering. Liefst spelen ze boel flink tegen elkaar uit. Dat verhaal heb ik al te vaak meegemaakt en het eind is altijd een geweldige bende. Daar kun je je tegen verdedigen door je strikt aan de wet te houden. Op deze manier verdwijnt de invloed en de rommel. Mijn ouders stonden te boek als degenen die de verzetsbeweging moesten vertegenwoordigen. Ik moet altijd ontzettend lachen. Wat verwacht je in vredesnaam, werkelijk, in dit land met 251 kerkelijke inrichtingen? Ik bedoel maar. Nee, mensen vertegenwoordigen zichzelf en niet meer dan dat. Volgens mij bestaat die beweging helemaal niet meer. Het is nergens te bewijzen, dat deze er nog zou zijn.  Ik heb heel wat discussie met mijn moeder gehad over de invloed van de Engelsen, de regering en weet ik veel wie er allemaal uitgespeeld werden. Uiteindelijk heb ik voor elkaar gekregen, dat ze daar mee stopte. De Engelsen zijn waarschijnlijk in het begin te goed van vertrouwen geweest en ik verlangde van mijn moeder dat ze eerlijker tegen ze was. Daarna zette ze de kontakten stop. Het heeft onze verhouding veel goed gedaan. Eindelijk kwam er rust. Het heeft me verbaasd dat ik dat kon bereiken. Mijn moeder stond echt achter mij dat liet ze blijken. Ze was altijd heel blij en tevreden als ze zag wat voor kunst ik maakte en mijn vader trad opnieuw op. Eveneens tot mijn grote verbazing en enthousiasme. Waarschijnlijk zag ze niets meer in al die ongelukkige mensen,die zich vlijtig moesten wijden aan het redden van de wereld en daarbij de ene depressie na de andere opliepen.

Een stralende blauwe lucht.

Het was  heerlijk herfstweer en in de stralende blauwe  lucht vlogen enorme troepen ganzen. Hun  geroep klonk van een afstand als gezang, dat ging de hele dag door en daarbij voelde ik mij altijd vrolijk. De bomen waren geel en de grond lag bezaaid met gele bladeren. Dat pepte me op. Toch nam ik het besluit even afstand te nemen van dit onderwerp. Het riep niet alleen vragen op uit het verleden van mijn vader, maar ook over het mijne. Wat verwachtte men na de oorlog, dat er in Engeland nog een staatshoofd afgezet werd, door mij bijvoorbeeld? In verband met de constitutionele monarchie? Dat ik als het ware het voorbeeld van mijn vader zou volgen,  maar dan met de buren aan de andere kant van het land? Ik wil alle fantasten erop attent maken, dat mijn vader van het begin tot ver na het einde van de oorlog in dienst was van de  Nederlandse overheid. Bovendien is er geen coupe gepleegd of iets dergelijks. Nee, alles bleef bij het oude. Meestal geeft men hier in Nederland de voorkeur aan verkiezingen, dat is dan wel eerlijk spel.  Het enige wat overigens bleek, was dat de Nederlanders erg weerbaar waren en dat was niet de eerste of de laatste keer in de geschiedenis.

Langzamerhand werd ik helemaal gespannen van deze geschiedenis en ik moest werken. Bij het vele werk dat op mij wachtte,  kon ik voorlopig niet veel emoties erbij hebben. Er moest een ontspannen herfst opvolgen met veel succes in het werk en daarna kwam het vervolg wel. Al realiseerde ik me erg goed, dat er nu achter elkaar informatie binnen kon komen.

Schokkend

Deze  foto is zelfs nu nog schokkend. Het zegt wel iets over de strategie die er gevoerd werd. Nee, Nederland liet niet over zich heen lopen, voor de zoveelste keer in de geschiedenis liet Nederland niet over zich heen lopen. Maar de oorlog ging door, dat wel. In alle hevigheid.  Was mijn vader  bekend onder de Duitsers, erg bekend en blijkbaar geliefd? Uit alles wat op die foto te zien is, lijkt dat zo te zijn. Het is bijna alsof de Duitsers laten zien, dat ze ontzettend veel kritiek op het beleid hadden en een beter alternatief op dat moment nog een goede kans maakte. Maar hoe dat allemaal ontstaan is, weet ik niet. Was hij iemand als Frans Bauer, die populaire liedjes zong? Ik zal het helaas nooit weten.

Historie is om te huilen

Mijn onderzoek zou bestaan uit het bestuderen van foto's, dat wist ik al. Wie schetst mijn verbazing toen ik in het Zweedse tijdschrift voor geschiedenis  Clio een foto zag, die vermoedelijk het antwoord van de Duitsers was geweest op die eerste  geweldige foto met prins Bernhard. Ik huilde erom.  Moest ik echt deze foto's gaan bestuderen? Later hoorde ik vele malen van beroepshistorici, dat huilen er wel bijhoort.  Ook al is het nog zo lang geleden, degene die het bestudeerd komt als het ware te dicht bij.

Op de foto staan vier Duitse mannen, heel bekende mannen. Hitler rechts en de rest kende ik niet indertijd en wilde ik niet kennen. Achter Hitler staat een lachende voor zich uit starende man. Het moet iets verbeelden als: wij hebben al een leider. Maar zo'n indruk maakte het niet. Eerder alsof Hitler uitgelachen werd. Merkwaardig.

De foto staat op het boek van Laurence Rees: Nazismen. Ik besloot het in de oorspronkelijke  Engelse versie te kopen, want dan vond ik vermoedelijk meer verwijzingen naar andere boeken, die ik kon gebruiken.. De tekst zou ik overslaan, ik zocht foto's.

Optimale defensieve tactiek

Nederland is een klein landje met weinig mensen en middelen. Dat betekende eeuwenlang tussen allerlei strijdende partijen belaagd te worden, want zo gezellig was het niet in Europa. De Nederlanders ontwikkelden een optimale defensieve tactiek, waarbij de overwinning niet het belangrijkste was, hetgeen niet onverstandig blijkt te zijn. Hun prioriteit ligt bij de handel en zelfs hun militiaire handelen lijkt daardoor beïnvloed te zijn.  Overwinningen zijn niet zo leuk als ze lijken. Misschien met voetbalwedstrijden, maar niet met oorlogen. Een van de manieren om tussen alle gekissebis heen te manoevreren, was het aanstellen van een leider uit het  andere kamp. Dat mag belachelijk aandoen, maar de handel ging ongehinderd door en de welvaart ook.  Dat was een beproefd middel, hoewel de laatste oorlog alles overtrof en de resultaten maar matig waren. De oorlog is gestopt, mede omdat Duitsland zich vergreep aan Rusland en dat bleek de genadeslag. Maar dat neemt niet weg, dat plaatselijk in Nederland daar wel resultaten mee geboekt werden, zoals rond het Noordzeekanaal en in Friesland.

Wie het niet geloofd,  moet maar eens lezen wat er in de tijd van Napoleon gebeurde. Nederland had een Franse Koning en een Engelse admiraal op de vloot. Ok, de vloot moest zich overgeven aan de Engelsen, maar kon daarna ongehinderd naar huis gaan. Dit gedrag gericht op vrede, geeft veel betere resultaten in Europa, dan het gedrag gericht op oorlog. Al heette het " Dutch courage", tot nu toe. De Engelsen hebben dit stempel op de Nederlandse moed inmiddels teruggebracht tot een borrel die van Nederlandse afkomst was. Dat mag ook.

Diplomatie is ingewikkeld

Natuurlijk moest iedereen in dit land zich verdedigen, na de oorlog. Iedereen is op de een of andere manier bezig zich waar te maken: goed of fout te zijn. En iedereen is verdacht, niet waar?  Er zijn altijd mensen die voor de vrede kiezen en dat is zeer moeilijk te begrijpen. Zwart-wit denken is gemakkelijker.Mijn vader was altijd lid van de SDAP en later van de PVDA. Overtuigd van de vrede en niet meer gelovig. Dat laatste had hij dan in ieder geval verloren. De laatste troost gunde hij zichzelf niet eens. Al was hij christelijk opgevoed.

De SDAP hielp voor de oorlog jongeren te studeren, daar maakte hij ook gebruik van en met succes. Niet alles was beroerd aan deze partij. Niet alles was beroerd aan de regering. Soms viel het mee.In ieder geval zijn altijd alle bewijzen van onberispelijk gedrag bij mijn vader aanwezig geweest. Daar kon ik ongeveer blind op vertrouwen.

Op de foto

Tenslotte ontdekte ik mijn vader op diverse oorlogsfoto's. Altijd in de buurt van Prins Bernhard, uiteindelijk waren de foto's  bedoeld om diens leven vast te leggen en de entourage bleek helemaal  achteraf, belangrijk voor mij. Altijd dezelfde gelukkige glimlach. Inderdaad er bestaan inspirerende mensen, dat heb ik ook ontdekt. Maar ik pas wel op niet dezelfde prijs te betalen als mijn vader. Zij kunnen ook bestaan zonder mij. En zonder de prijs die ervoor gevraagd wordt. Het werd de aanleiding tot dit onderzoek, toen ik eens met een dergelijk inspirerende Duitse cheffin te maken kreeg. Het was sprankelend om er mee samen te werken, gaf meer dan het gemiddelde resultaat, gedurfd wat zij maakte en daarna kwam de overmijdelijke afgang. Nee, zo groot was de schade toen niet.

Maar terug naar de foto's. Hij werkte dus in de BS. De Binnenlandse Strijdkrachten die alle mannen uit het verzet probeerde te verenigen en tot Stoottroepen maakte. Ze vochten mee bij de bevrijdingd van Zuid- Nederland. Hoe het gelukt is om deze mannen bij elkaar te krijgen in die tijd, is onbegrijpelijk. Het lukte dus om een leger van ongeveer 45.000 mannen bij  elkaar te krijgen? Ik kan het haast niet geloven, dat moet wel een godswonder geweest zijn. Of een afspraak, dat deze mannen vrij doorgang kregen, want militairen als mijn vader waren gewilde prooien voor de Duitse soldaten. Tenzij het om een andere Duitse soldaat ging. Dan lieten ze hem met rust.

De kritiek die op Prins Bernhard gegeven is, deel ik niet. Wie tegen zo'n vreselijke vijand moet vechten, heeft weinig keus. In kneuterig Nederlands begrijpt men dat niet altijd. Ik kan me iets voorstellen bij het onderuit halen van zo'n, afschuwelijke tegenstander door hem op zijn eigen merites aan te pakken. Al lijkt dat oppervlakkig gezien een valse zet. We hebben meer Duitse prinsen hier gehad die het land een dienst bewezen.

Vele vragen.

Wat was de rol van Prins Bernhard in de oorlog? Hoe vaak heb ik mensen niet horen vertellen, dat hij wel degelijk contact onderhield met de Duitsers? Ja, en wanneer dan en hoe? Kankerende mensen die ik  in de trein ontmoette en mij uitgebreid vertelden, dat ze hem aangegeven hadden en daarna waren weggewerkt.  Het ene verhaal na het andere. Was dat onzin, gekletst, van horen zeggen? Ik geloofde die verhalen maar half, in de oorlog moest je geen contact met Duitsers hebben, want dan was je de vijand zelf? Of niet? Waarom kreeg die man na afloop zoveel medailles? Omdat hij gezellig op de koffie was geweest? Het klopte niet en bracht mij op het idee, dat zo'n contact nog wel andere functies had, dan gezellig leuteren.  Prins Bernhard  bracht de Duitsers tot overgave.Daar is een foto van. Op dat moment zitten zij erbij alsof ze dat accepteren. Ze wisten het al en waren voorbereid, zo lijkt het. Geen bezwaar, we zijn het met elkaar eens. Het lijkt een formaliteit. Vergelijk dat eens met het schilderij van de vrede van Munster, daarbij vergeleken was de vrede met de Duitsers een kwestie van papieren.

Geen eenvoudige opgave

Het  zou geen eenvoudige opgave zijn, om iets over deze man te weten te komen, want om veiligheidsredenen blijft alles verborgen. Daar kan ik wel begrip voor opbrengen. Er leven kinderen en kleinkinderen die niet lastig gevallen willen worden. Maar ik deed een poging. Bij een bezoek aan het Centrum van Oorlogsdocumentatie was niets te vinden. Netjes, keurig, maar helaas is het bij bepaalde groepen wel bekend wie er een rol gespeeld heeft in die vijf vreselijke jaren en wie niet. Dat is het vervelende. Hoe kennen de blije Duitsers en de droevige Engelsen hem? En waarom reageerden de laatsten zo heftig?  Ik weet het niet, waar is hij geweest toen hij als tiener in Duitsland werkte en later daar met tevredenheid over vertelde? Dat was voor de oorlog. Hij sprak goed Duits, met enig dialect, maar dat hoorde zo. Duitsland had mensen nodig, was hij alleen gegaan of met de onafscheidelijke Paul? Vermoedelijk. Ik wist niet waar ik moest beginnen. Misschien zouden de Oranjes er meer van weten, maar hoe kreeg ik die te spreken? Ik zag ze alleen in roddelbladen in de supermarkt en ook zij hadden hun geheimhoudings-verplichting. Maar van een ding was ik vrij zeker, mijn vader had waarschijnlijk een onderhandelingsrol gespeeld. Nee, daar was niets benijdenswaardig aan, het was nooit goed. Nooit, nooit, nooit. Het enige wat goed geweest zou zijn, was geen oorlog en dat bereikte hij ook niet.

Geen karretje om te spannen

Natuurlijk heb ik belangstelling voor de ontwikkelingen hiervan. Maar dat betekend niet, dat ik de kar ga trekken, integendeel, dat doen anderen. Ik kan hooguit mededelen, wat ik gezien heb en wat het Publiek daar mee doet weet ik niet. Ik ben geen diplomaat en ga niet in  hun schoenen staan. Ook niet als ze in mijn huis gluren of in mijn pc, dat wordt dan een herhaling van wat al eens is gebeurd. Mijn vader liet het adviseren van de regering aan mijn moeder over, maar met bitter weinig resultaat. Hij had gelijk, toen hij zei dat hij zich geen raad wist met Engelsen. Dat was geen onwil, maar een eerlijke reactie. De Duitsers hadden ook iets anders voor hem betekend en nogal veel. Ze begrepen elkaar veel beter. Al moet het wel een bittere, wrange relatie geworden zijn in de loop van de jaren.

Voorlopig geen mening

Over de rol van de verzetsbeweging heb ik voorlopig  geen mening. Alles wat er over werd en wordt verteld, staat voor mij ter discussie. Dat komt omdat Nederland zich na de oorlog teveel als een vazalstaat van Engeland begon te gedragen. Ongetwijfeld zijn daar allerlei begrijpelijke  en logisch klinkende verklaringen voor, die ik dan even twijfelachtig vind. Wat er militair en door de regeringen is besloten, krijgen we dat ooit te horen?

Volgens mij komt Engeland de oorlog niet meer uit. Ze presteren het zelfs om het meest verdraagzame land van Europa, Zweden met duikboten te bedreigen. Dat is nog niet eens zo lang geleden. Wat er nu gebeurt hoeft geen verklaring te zijn, voor wat er zeventig jaar geleden gebeurde, maar het zet voor mij alles op zijn kop. De Engelsen zijn prima, als ze zich eens met de ontwikkelingen in hun eigen land bezig gingen houden. En ons met rust laten. Ik vraag me zelfs af  of er niet beter nog  een vredesgedrags verklaring met ze getekend kan worden.  Engeland is doodgewoon zijn eigen bedreiging aan het vormen en dat is niet het continent, waar ze verschrikkelijk op hangen en leunen. Al hun stoere gedrag is uitsluitend in hun eigen nadeel. En begon dat niet in wereldoorlog twee? Het mocht dan begrijpelijk zijn, dat ze in de tweede wereldoorlog verzetsgroepen hielpen vormen aan de rand van de Atlantische kust, maar deze bleven na de tweede wereldoorlog bestaan en      tegen hun eigen regeringen opgezet. Daarmee vallen ze door de mand. Dat is wat de Nederlandse regering over zich heen kreeg, tot ze er zelf een eind aan maakten. Het is langzamerhand typerend. Engeland blijft teveel in de oorlog zittten en maakt geen gebruik van civiele mogelijkheden als ze eens werkelijk ergens last van hebben. Ook die straatjongeren waar hetzelfde deel van het continent, aan de rand van de Atlantische kust, mee belaagd worden, vertonen dit gedrag. Omdat ik in Amsterdam woon en werk heb ik het gezien. Je hoeft zo'n knul maar een andere pet op te zetten en je ziet een soldaat, die staat te plunderen. Het is beter om deze groepen te weigeren naar het continent te gaan. Er moet iets drastisch veranderd worden daar aan de overkant van het Kanaal. Vredesgedrag is niet een heimelijke vorm van het voortzetten van een oorlog. Aan de andere kant willen ze graag advies en dat kan ook, maar ze krijgen het niet, als ze eerst iedereen die ze zou kunnen adviseren de keel dicht knijpen.

Onbekend verleden

Wat mijn vader deed in de oorlog, daar praatte hij weinig over. Hij was ondergedoken bij een familielid in het midden van ZuidHolland.  In Leimuiden. Hier woonde hij op een eiland in het Brasemmermeer. Verbouwde er vermoedelijk groenten en voorzag het hele dorp van wortelen en uien. Ik kende hem langzamerhand. Oorlog of niet, hongersnood werd er waarschijnlijk niet geleden als hij in de buurt was. Deze mensen waardeerde hij zijn hele verdere leven. Hij vertelde over zijn broer Paul, die door de Duitsers gegrepen was,  ontsnapte in de buurt van Zevenaar en vervolgens het hele eind naar Haarlem weer naar huis liep. Mijn vader was tijdens een razia van de Duitsers in Haarlem bij een vrouw naar binnen gegaan en had vanuit een van de kamers de soldaten zien lopen, waarop hij prompt de internationale begon te zingen, vertelde hij mij eens, bijna verontschuldigend. Over dat verhaal moet ik nog steeds nadenken.  Maar ook niets  leuks over de tijd voor de oorlog, zoals over zijn zusters, zijn knappe zusters. Hij mopperde altijd op ze, ten onrechte vond ik. Zij waren allerliefst en niet alleen knap. Ze hielden van kinderen en lachten altijd gelukkig als ze de schare kinderen van mijn vader binnen zagen komen. Ze waren blij voor hem. Hij ook voor hen? Hij mopperde altijd op zijn moeder. Maar hoe kon dat kloppen met de liefdevolle foto's van deze vrouw? En matrone midden in haar grote gezin van kinderen met zwart haar. Prachtige foto's waren dat: moeder pontificaal in het midden tussen een vierkante opstelling van alle zonen inmiddels voorzien van zwarte snorren en dochters met lang haar. Schitterend wat een omlijsting.  Het heeft meer iets van een zeer verliefde grootvader, die zijn vrouw graag in het middelpunt zag. Hun huwelijk was slecht, vond mijn vader. Hij woonde in een klein huisje,vertelde hij in Haarlem. Maar toen ik de huizen eens ging bekijken, vond ik kasten van huizen. Waarvan ik nog niet een stukje zou kunnen betalen. In de buurt van de grote kerk. Grootvader Hoogendorp had een goede smaak. Hij hield van huizen en van een mooie oude stad. Zijn vrouw had gezorgd dat haar kinderen boeken konden lezen en ze lazen samen deze boeken. Ze speelden op het orgeltje, dat traditiegetrouw in huis stond. In mijn ogen was alles anders, dan mijn vader het vertelde. Mijn grootmoeder was een vriendelijke vrouw, die haar eigen kerk uitkoos met de mogelijkheid zo individueel te geloven als ze wilde, waarna ze op een Haarlems hofje ging wonen. Volgens mijn vader werd ze lid van deze kerk om in een hofje te kunnen wonen. Dat was dan een goede reden, vond ik.  Ik kon weinig waardering opbrengen voor zijn eeuwige gekanker op zijn familie. En waarom hij nooit meer met zijn oudste zuster omging, snapte ik ook niet. Het was nog vreemder dat degene die het meest op zijn familieleden leek, het meest geliefd was bij hem. Uiteindelijk gooide hij alle foto's weg, alle herinneringen die nog in mijn hoofd bestaan. Wilde hij niet herinnerd worden aan een gelukkiger tijd? Want daar leek het wel erg veel op.

Begrip?

Zulke mensen zijn doorzichtig. Er mag niets veranderen, want dan worden hun vaste patronen aangetast. Liever ellende en rotzooi, dan het eigen gedrag eens aan te pakken. Ik moest blijkbaar ook voor de nodige veiligheid zorgen, maar dat deed ik niet. Wat had ik ermee te maken? Mijn vader deed dat, die moest als een nieuwe vader des vaderlands iedereen geborgenheid bezorgen. Het resultaat was een land vol gillende politici. Allemaal kinderen van hem. De discussies die wij hadden, laat ik het maar netjes houden, en er verder niet te veel over schrijven. Tijdens die heftige gesprekken gooide ik er alles uit en hij zweeg en keek met stekende blikken. Mijn moeder suste en kalmeerde, maar het hielp niet meer. Hoe vaak heb ik hem niet verteld, dat ik hem belachelijk vond, politici belachelijk waren en het land nog beter bestuurd kon worden door de boerenvrouwen uit de buurt, die van kinderen hielden en wisten hoe er mee om te gaan. Ze mochten dan dominant zijn, ze hadden hun hart op de juiste plek en hun verstand ook. Dan was er tenminste iets terecht gekomen van dit land. Dat laatste heb ik overigens zelf tegengesproken, maar het geldt wel voor een hele generatie intelligente kinderen. De resultaten heb ik maar al te vaak om me heen gezien. Natuurlijk was ik niet de enige, uiteraard niet.

In het begin schrok ik van de ruimte die mijn vader in de kunstenaarswereld ingenomen had. Weer zoiets, moest hij zich nu overal mee bemoeien?  Het werden uiteindelijk de ingredienten van het beste concert ooit gegeven. Krijsende politici inplaats van violen en harmonische klanken van de echte instrumenten. Voor elk wat wils, de combinatie werkte uitstekend. Zelden heb ik zulke goede en uitstekende muziek horen maken. Kunstenaars gaan anders om met hun wereld dan de meeste mensen denken.  Ze denken niet in de zin van, zou dat wel goed zijn voor onze ministerpresident?  Nee, het is uitstekend, het klinkt beter dan ooit. De geluiden zouden inderdaad aanstekelijk werken. Iedereen deed tenslotte mee.

Alice in Wonderland

Niemand vertelde mij ooit dat mijn ouders vroeger in het verzet waren geweest, wat voor rol ze hadden gespeeld. Over oorlogspanningen, over eerste en tweede generatie verschijnselen. Iedereen zweeg en mocht zwijgen en vervolgens elkaar er het leven zuur mee maken. Het was zo oneerlijk, zo bekrompen vond ik. Dus vertelde ik aan iedereen die het wilde horen dat ik in therapie was. Het moest duidelijk zijn, dat het verleden geen plaats had in mijn leven en het resultaat was tenslotte, dat het in mijn voordeel werkte. Ik werd een ontspannen en vrolijk mens. De sombere families liet ik achter mij. Heel vaak kreeg ik het argument, dat  je zelf je problemen blijkbaar niet  kunt oplossen, als je in therapie gaat. Hierop vroeg ik dan aan degene die dat zei, wat hij deed als hij kiespijn had? Zijn eigen kiezen trekken? Of naar de tandarts gaan? Dan kreeg ik geen antwoord. Ik geloofde zulke mensen helemaal niet. Ik wist intussen dat het moeilijk is dergelijke spanningen te traceren, maar ik had het snel in de gaten. Er was meer aan de hand geweest in dat gezin. Dat vastklampen aan elkaar was ook niet goed. Wie zelfstandig wilde zijn, hoefde niet voortdurend andere familieleden te gebruiken, spanningen in stand te houden en kritiekloos het slechte communcatieve gedrag van mijn ouders over te nemen,daar bedankte ik ook voor. Als ik iemand leuk vond, zou ik dat niet via een band te laten horen. Dat kon ik zelf wel zeggen. Met alle  gevolgen van dien.

Oorlogspanning

Oorlogspanning speelde een grote rol in het gezin. Iedereen had er last van, mijn vader het meest, die leefde zo ongeveer in zichzelf gekeerd. Mijn moeder had het enigszins. Eenmaal volwassen had ik er ook last van, al had ik geen idee wat het was. Mijn besluit was snel genomen, er was er maar een die het te vertellen had en dat was ikzelf. Het koste moeite om een geschikte therapeut te vinden. Groepstherapie was niks voor mij, ik zag er de zin niet van. Ik kwam om iets op te lossen, niet om er nog meer problemen bij  te krijgen. Na een paar jaar verdween de spanning, het voelde alsof er een elektrische lading verdween. Wat er voor terug kwam was een flinke depressie, maar dat gaf al aan dat er het nodige was veranderd. Hierna zou ik nooit meer last hebben van deze emotionele bindingen. Het leven werd luchtig en plezierig.

Wat mijn vader betreft, ik werd altijd wanhopig van zijn gedrag en liet hem tenslotte links liggen. Hij leek me vaak niet eens te zien. Als kind vond ik dat heel raar. Belachelijk zelfs.

Bizarre reactie

Het lied was misschien erg lief, maar tegelijkertijd bizar. Kort daarvoor had een vriend van mij verteld aan mijn ouders dat ik in therapie ging bij een psychiater. Dat durfde ik zelf niet te vertellen. Achteraf vraag ik me af waarom ik dat eigenlijk nodig vond, maar ik was indertijd nog niet het huis uit. Mijn ouders mededelen  dat ik iets dergelijks deed, hoorde daarbij. De vriend vertelde later, dat mijn vader huizenhoog had staan schreeuwen. En mijn moeder had het laatste woord, als ik dat nodig vond dan moest ik het maar doen. Geen enkele vraag wat er dan aan de hand was. Het deed er blijkbaar niet toe. Daarop besloot ik het huis uit te gaan. Mijn vader gaf me een gitaar om het goed te maken, maar mijn moeder zat te huilen. Ik was een vreselijke egoist, zei ze en ze had het altijd voor mij op genomen als mijn vader dat zei. Dat zei hij heel vaak. Ze was het nooit met hem eens geweest, maar nu was ze het met hem eens. De verhuizing was binnen een week geregeld, mijn ouders kwamen op bezoek en gaven mij de gitaar. Ik was blij dat ik van ze af was. En de gitaar stond in de hoek. Vrienden van mij hadden het met hem te doen, ze vonden hem  erg te beklagen. Voorlopig wilde ik echter niet meer aan hem herinnerd worden.

Respect?

Dankzij deze komische situatie leerden we elkaar kennen. Ik kan niet op dezelfde manier met mensen omgaan zoals mijn vader. Altijd, ten allen tijde klaarstaan voor mensen die je nodig zouden hebben? Daar geloof ik niet in. Bewijs je zulke mensen wel een dienst? Is het niet beter om maar eens ronduit te vertellen, dat men zichzelf uitstekend kan redden? Is het niet een blijk van juiste inschatting als iemand zijn eigen goede resultaten kan bereiken, zonder hulp? Is dat niet een geweldig compliment?  De resultaten zijn in ieder geval een stuk beter. Ik vond en vind dat hij de mensen om zich heen de verkeerde dingen leerde. Afstand doen van alles waar jezelf van houdt, laat een erg afhankelijke houding zien. Respect is beter. Maar het kostte heel veel moeite, om de mensen om me heen dat te leren.

Hij vertelde dat hij als jongen ging werken en zijn salaris afdroeg thuis. Zo hoorde dat. "Maar Paul deed het niet", zei hij beledigd. Paul was zijn oudere broer, daar was hij in zijn jeugd onaf-scheidelijk van geweest.  Had Paul misschien zijn ouders gedwongen om eens verder te kijken dan hun neuzen lang waren? Persoonlijk kon ik me beter inleven in Pauls standpunt. Hadden die ouders hem wel nodig? Hij studeerde ook en werd zanger. Dat was wel een man naar mijn hart. Totdat hij als volwassene in alle kuilen  voor volwassenen trapte, huwelijk, kinderen, een frusterende baan en tenslotte een vroege dood, omdat zijn organen het begaven. Zijn voorbeeld wilde ik niet volgen. Dat vertelde ik  aan mijn moeder, mijn vader was er toen niet bij. Zij protesteerde, natuurlijk. Maar ze accepteerde net als mijn vader mijn keuze en was er echt gelukkig mee. Het was heerlijk om te merken dat mijn ouders me accepteerden zoals ik was en ik mocht zijn die ik ben.

Dit lied zou een grote rol in mijn leven spelen en ik zou het  altijd opnieuw beluisteren,  als het me tegen zat of ik me eenzaam voelde. De kracht van de instrumenten speelde daarbij een even  grote rol. De doordringende geluiden van een trommel of een basgitaar kan wel eens de meeste invloed hebben. Ze geven mooie geluiden en doordringend. Bijna als de bellen of gongs die sjamaans gebruiken. Het dringt door alles heen en maakt dat ik me opgewekt begin te voelen.

Zenmeester

Tien jaar later begreep ik, waarom hij dat gedaan had. Hij stond achter mij en mijn kunstenaarswereld, er was liefde en begrip van zijn kant. Maar vanuit de politieke wereld werd alles gedaan om mijn relatie met de band te verstoren en uiteindelijk lukte dat. Mijn vader bleef altijd even konsekwent en de politici ook. Ik moest geisoleerd in de wereld staan, want ik was een gevaar. Mijn conclusie was hierop: prima, ze konden het krijgen zoals zij het wilden en dat kregen ze. Ik verhuisde naar Amsterdam en gedroeg me als een volleerde Zenmeester.  Ik deed niets, ik was er gewoon. Het effect was fantastisch. Mijn hele leven gilden, krijsten en huilden de politici en brachten zichzelf ongeluk.Mijn hele leven zongen de musici en hadden de beste successen.Waarom? Ik deed toch niets? Inderdaad dat klopt, maar de tegenpartij deed des te meer. Ze veroorzaakten hun eigen ondergang. Mijn kunstenaars-wereld zou nooit verdwijnen en ging onafgebroken verder  met een groep mensen die voortaan de gevoelens van mijn vader zouden vertolken. Ik hoor het nog. De doe,doe,doe, de da,da,da. Meer hadden politici niet te vertellen. Wie het zong en wie het zei hadden verschillende resultaten, afhankelijk van de wijze waarop ze met zichzelf omgingen.

Gehoorzame man

Mijn vader was een gehoorzame man. Dat past waarschijnlijk nog in een tijd waarin mannen huzaar konden worden. Hij was opgegroeid in een arbeidersgezin en had de ambachtsschool doorlopen. En daarna was hij blijkbaar gaan studeren, want in het leger werd hij onmiddellijk onderofficier. Dat kon alleen maar als hij zelf de nodige diploma's had gehaald. Hij studeerde altijd, zijn hele leven lang en haalde diploma na diploma. Zuchtend en kreunend. Zo studeerde hij. Erg leuk was het blijkbaar niet. Waarom koos hij het vak van zijn vader die aannemer was geweest? Omdat de man succesvol was? Erg succesvol of omdat het eenvoudigweg niet bij hem opkwam dat hij ook organist had kunnen worden en dan een heel wat prettiger leven zou leiden. Tradities en gewoontes vonden een gretige aftrek bij hem. Tot ik hem betrapte.

Het kwam volkomen onverwacht. In de stad waar ik woonde als tiener bevond zich een muziekgroep, die bekendheid kreeg door hun originele manier van muziek maken. Ik kocht fanatiek hun muziek. Een paar van deze musici kende ik persoonlijk, dat maakte het nog leuker. Op een van hun schijven stond een lied, dat ik heel bizar vond, waarvan ik me steeds afvroeg waar het over ging. Het lied ging over mij. Daar was ik van overtuigd, maar wie wist er nu dat ik juf was op een school en na afloop van mijn werk naar de supermarkt ging in de buurt van de school? Mijn vader. Die bouwde daar huizen. Het was letterlijk tegenover de klas waar ik werkte. Daar kon ik hem zien praten met de werkende mannen. Ik wist me geen raad met dit lied. En heb het tien jaar lang niet willen horen.  Uiteindelijk accepteerde ik,  dat er soms meerdere levens in een persoon huizen. Had die man nu werkelijk alles wat hij belangrijk vond verstopt, terwille van domme politici, domme vrouwen en iedereen in zijn omgeving waar hij zich aan aanpaste?  Tot  er niets meer van hem over was? Het was net zoiets als die vogelnestjes, hij wist ze allemaal te vinden. Maar hoe en wanneer of door wie kwam hij aan die kennis? Zijn mannenwereld was geheimzinnig.

Sprankelend landschap

De zondagen waren voor het gezin en we bezetten het middenstuk van de Veluwe. Eerst in bescheiden wandeltochtjes  naar de Wapenberg. Wel een toepasselijke naam achteraf gezien. Het gebied van de opgehoogde wallen uit de ijstijd, bossen en sprengen. Langs een kerk met een uitgestrekt terrein en kleine huisjes. Daar zaten of lagen indertijd mensen die hier probeerden te genezen van tuberculoze. Het bestond allemaal en was intressant voor kinderen. Vooral kleine huisjes,waar mensen gewikkeld in dekens zitten. Het was een glorieuze tijd, waarnaar ik altijd terug zou verlangen.  Het was de tijd van de luchten, de kleuren, eindeloze mistige verten, waarvan je vermoedde wat er achter lag en het uiteindelijk ook wist, maar toch altijd even geheimzinnig bleven. De grenzeloze tijd en ruimte,de overwinning en de onoverwinnelijkheid. Ja, zo voelde het. Het was een wereld, waarin het kleinste, de grootste ontroering betekende en een nooit ophoudend verlangen ernaar. Tot ik op een dag besloot weg te gaan uit Nederland en in Zweden opnieuw een land te zoeken met al deze trekken van de aardkost. Liefst in de buurt van sprengen met paden waar de braamstruiken de doorgang belemmeren en ieder klein vogelnestje een eeuwige schoonheid betekent, hoe kort het bestaan ervan ook is. Ja, en stinkende moerassen, beken waardoor ik kon waden, kuilen in de heide en enorme hoeveelheden bessen, blauwe vingers, rode lippen en zwarte voeten. Vuil mocht ik worden naar believen, hetgeen mij uitstekend beviel.  Ik was een ontzettend smerig en vies kind en daar genoot ik  van. De aarde was zacht en gaf mee. En zo niet, dan was ze nog zacht op de een op andere manier.

Afstandelijk

De verhouding met mijn vader is te omschrijven als afstandelijk. De man had andere keuzes in zijn leven,dan zijn gezin. Feitelijk was hij erg eerlijk toen hij ooit toegaf, dat het beter was geweest als hij nooit getrouwd was. Hoewel er momenten waren, waarin hij het tegenovergestelde liet zien. En hij gestes  maakte, waar ik mijn hele leven plezier van zou hebben en steun. Dat was als hij zich onder kunstenaars, met name musici,  bevond. Hij leek zichzelf op  te kunnen delen in verschillende persoonlijkheden. Maar een ideale vader was hij niet, eigenlijk geen vader, meer een vorm van aanwezigheid. "Jullie hebben niet zo veel aan mij gehad", zei hij eens lachend: "maar ik weet dat kinderen je alles later vergeven". En hij grinnikte erbij. Wij zwegen boos. Ja, veel keus hadden we niet, dat zou hij wel duidelijk laten weten. We wisten waar we aan toe waren met hem. Over macht hoefden we niets meer te weten, wat hem betreft. Over onmacht ook niet.


Hij wijdde zijn leven aan politici. Dat heeft tenslotte het beeld bepaald wat ik heb van deze mannen, een kinderachtige club huilebalken en zelfs nu kost het me moeite om er niet zo over te denken. Hij had aanvankelijk musicus willen worden en in elk opzicht veranderde zijn houding als hij met hen in kontakt kwam. Het resultaat is in ieder geval dat ik musici dan ook een stuk meer waardeer. Al is hun levenswijze minstens even bont en wild als dat van politici. Dat duurde voort totdat ik een aantal Duitsers leerde kennen. Zij kenden mijn vader en hoe, ze hadden zelfs hun kinderen naar hem vernoemd. Opnieuw werd ik geconfronteerd met mensen waar hij blijkbaar van hield en dat durfde te laten merken. De Duitsers konden tevreden zijn, zij waren minder angstaanjagend dan een paar jonge kinderen, indertijd. Althans in de ogen van de Nederlands politici.

Het werd de ervaring met deze Duitse mensen die mij tenslotte een milder oordeel over mijn vader gaf. Hier zaten mensen die gelukkig waren. Ze lachten en straalden. Hun reacties waren aanstekelijk. Er was iemand geweest met wie ze goed konden opschieten en die ze konden waarderen. Waar ze graag mee omgingen en die ze blijkbaar begrepen had. Zulke ervaringen waren er wel meer, zelfs in de oorlog. Al wil men daar liever niet aan. Ik weet dat er vriendschappen zijn ontstaan, tussen Nederlanders en Duitsers, juist door het gezamelijk beleven van die oorlog. Dat mocht nooit gezegd worden, maar het bestond. Mijn vermoeden is dan ook, dat de Duitsers, die hij kende  alles met muziek te maken hebben gehad, want daar kon mijn vader zijn gevoelens in kwijt.

Rust in het land

Na zijn huwelijk werd hem gevraagd om de rol van Hannie Schafts vader over te nemen. Althans als adviseur van de  regering.  Hij was toen in militaire dienst en werkte daar als huzaar. Deze functie bestaat niet meer, maar het heeft hem de tijd van zijn leven bezorgd. Hij hield van paarden en hield van alles wat daar mee te maken had. Nog zie ik de foto voor me, waarop hij met een paard aan de hand voor de stallen staat. De bekende stramme houding, toch is het paard  aan zijn hand de belangrijkste.  Misschien had hij daar beter kunnen blijven,  maar de mobilisatie was voorbij en iedereen  die geen beroepsmilitair was,  zocht een burgerfunctie. Het verbaasde of liever gezegd verbijsterde mij hoeveel verschil er was met de tijd dat hij militair was en de tijd daarna. De vredesonder-handelingen duurden wel even, want er viel nogal wat te regelen. Het was opvallend hoeveel rustiger de regering zich gedroeg, tijdens de mobilisatie. Er was toen contact en dat contact verdween of zette zich voort op een zeer bizarre manier, tussen alle onderhandelende partijen. Waardoor hopeloze conflicten ontstonden. Met de beslissing mijn beide broers de rol van mijn vader nog eens over te laten doen, bij het ministerie van Justitie daalde de rust weer neer. Opnieuw was ik verbaasd, wat een verschil  dat werd met een aantal jaren geleden! Geen vreemde snuiters meer, die me lastig vielen, geen intimidaties, geen vragen over het veranderen van de wereld, het brengen van de constitutionele monarchie in Engeland, het redden van iemands huwelijk enzovoort, enzovoort.  Er werd wel een zware wissel op ons getrokken, voor dit opgelost was.


Hoewel het een schijnbaar slechte tijd was, had mijn vader een gelukkige periode in zijn leven.  Hij woonde op de Veluwe in de bossen, ging 's morgens op de fiets naar zijn werk en in de avond weer terug. Naar zijn kleine gezin, waar inmiddels twee kinderen bij gekomen waren. Dit leven op het platteland was een ideaal van hem en het werk met paarden vond hij heerlijk. Overal in het land werden zomerhuisjes en landhuisjes bezet als woning. Ook het huis waar hij toen woonde werd als een luxe tweede huis beschouwd. Het enige wat aan de oorlog herinnerde waren de uitgestrekte heidevelden, daar had ooit bos gestaan, dat tijdens de oorlog  helemaal gekapt was. Nederland werd in een ogenblik weer opgebouwd. Ik kan me geen enkele puinhoop herinneren. Alles zag er altijd netjes uit, de huizen, de straten, bomen, pleinen.  Het moet wel in een gigantisch tempo weer opgebouwd zijn.  Ik kende alleen liefelijke landweggetjes, keurige akkers en goed onderhouden boerderijen. Traktoren en maaimachines, Combiners en een enkele auto, die zeer eenzaam over de stille wegen reed. Alsof er nooit iets gebeurt was in de wereld. Uilen in de bomen, en hagedissen in de heide,  alles maakte een welvarende indruk. Op mijn dertigste reisde ik eens door Munster op weg naar een luxe vakantiebestemming, daar lagen nog de  puinhopen van de oorlog. We keken er somber naar. Pas op dat moment drong het tot mij door wat er eigenlijk met Duitsland was gebeurt. En met Nederlands

Weinig meer.

Van alle herinneringen die ik ooit meegekregen heb aan  mijn vader,  bestaan de meesten in de gedachten van mensen die van hem hielden.  Niemand mocht hem nog zien of bedenken dat hij er geweest is. Hij die zoveel sporen naliet en zoveel moeite deed om alle sporen uit te wissen, creeerde in mijn omgeving een vacuum en een dagelijkse overlast van mensen die hem steeds weer oproepen. Slechts in de  herinneringen en in de reacties van die mensen, bij wie hij die  eens veroorzaakt heeft, bestaat hij verder. Die herinneringen worden levend gehouden en zijn dagelijks merkbaar, terwijl de man zelf het leven verliet zonder spijt. Het was hem te zwaar geweest, al had hij het plichtmatig volgehouden. Plichtsgevoel had hij teveel en ook het  leven zelf bestond daaruit.

Soms vind ik een foto in de krant die me opeens weer verbijsterd, een foto van voor de oorlog uit zijn militaire diensttijd. Staande naast, bijna voor een koninklijke hoogheid. Niet voor niets zo geposeerd, maar hij kijkt bescheiden bijna verlegen naar de grond. Alsof hij daar toen al naar verlangde. Alles liever dan dit. Maar hij maakt een ontspannen indruk, dat heb ik zelden gezien. Een gelukkig mens, die niet wist wat hem te wachten stond.  Dat wist niemand op dat moment. Slechts een foto herinner ik mij van hem dat hij zo gelukkig leek. Op zijn trouwdag. Eindelijk iemand die dit vreselijk leven met hem wilde delen. Ja,dat was een geluk voor hem.